قالب تونل فرم
قالب تونل فرم سیستمی است که در پروژه های مسکونی در مقیاس بزرگ برای بهبود کیفیت بتن و سرعت بخشیدن به روند ساخت و ساز استفاده می شود این یک قالب تونلی شکل است که برای بتن ریزی دیوارها و سقف ها در یک مرحله استفاده می شود این سیستم در طرح ها و ابعاد مختلف موجود است و امکان سفارش قالب های سفارشی با کیفیت بالا و قیمت مناسب وجود دارد.
سیستم قالب تونل فرم معمولاً در ساخت ساختمان هایی متشکل از دیوارها و دال ها استفاده می شود.
قالب تونل فرم معروف به قالب تونلي، يكي از روش‌هاي مورد استفاده براي اجراي ساختمان‌هاي با سيستم باربر ديوار و سقف بتني است. نام تونلي به دليل شكل قالب‌هاي فلزي هم زمان ديوارها و سقف‌هاست. در قالب تونل فرم ديوارها و سقف‌هاي بتن مسلح به صورت هم زمان آرماتوربندي، قالب‌بندي و بتن‌ريزي مي‌شوند. اين روش ضمن بالا بردن سرعت و كيفيت اجرا، عملكرد سازه‌اي و رفتار لرزه‌اي مجموعه سازه را به لحاظ يكپارچگي اعضاء و اتصالات آن‌ها به نحو چشمگيري بهبود مي‌بخشد.
قالب‌هاي مورد استفاده، به اندازه تقريبي ابعاد فضا‌ها هستند. براي قالب‌بندي يا قالب‌برداري، نياز به خرد كردن قالب‌ها و تبديل آن‌ها به ابعاد كوچك نيست و با همان ابعاد اوليه و به صورت يكپارچه از فضا خارج مي‌شوند. خروج قالب‌هاي تونلي، پس از بتن‌ريزي ديوار و سقف و گيرش آن، با فاصله دادن قالب‌ها از جدار‌هاي بتن‌ريزي شده (قالب‌برداري) و با حركت افقي روي چرخ يا غلتك صورت مي‌گيرد. جدار‌هايي كه با استفاده از اين روش اجرا مي‌شوند جدار‌هاي اصلي داخلي و بعضي جدار‌هاي خارجي (جانبي) هستند.
سازه ساختمان‌هاي با سيستم تونلي، از ديدگاه عملكرد لرزه‌اي اشكال عمده‌اي ندارد و تجربه زلزله‌هاي گذشته رفتار مناسب اين سيستم سازه‌اي را در مقايسه با سيستم‌هاي ديگر ثابت كرده است.
در ساختمان‌هاي با سيستم تونلي، در برخي موارد، براي افزايش سهولت و سرعت اجرا، اجزاي غير سازه‌اي مانند ديوار‌هاي جداكننده، پله‌ها و پانل‌هاي نما به صورت پيش ساخته در نظر گرفته مي‌شوند و بعد از تكميل، سازه اصلي به آن متصل ميشود.
در اين روش، ابتدا آرماتوربندي و جاگذاري مدار‌هاي برقي ديوارها انجام ميشود و هم زمان با اين اقدامات قالب‌بندي بازشو‌هاي مورد نياز براي تاسيسات و در و پنجره اجرا ميشود. آنگاه، قالب‌هاي دو طرف ديوار را به صورت پشت به پشت، قالب‌بندي مي‌كنند و با قرار گرفتن قالب‌هاي متوالي در كنار هم، بدون قالب واسط سقفي يا همراه با آن مجموعه قالب‌هاي ديوار و سقف را تشكيل مي‌دهند.
در مرحله بعد، آرماتوربندي سقف و جاگذاري مدار‌هاي برق انجام ميشود و قالب‌هايي براي خالي ماندن محل داكت‌ها و ديگر حفره‌هاي لازم در سقف نصب ميشود. در ادامه، بتن‌ريزي سقف‌ها و ديوارها به صورت يكپارچه و در يك مرحله انجام ميشود. اجراي جدار‌هاي بتني پرداخت شده، نياز به نازك‌كاري بر روي سطوح آن‌ها را برطرف مي‌كند.
در روش ديگر كه به نام سيستم بتني درجا با قالب‌هاي يكپارچه ديواري و سقفي شناخته شده است، كليه ديوار‌هاي داخلي و خارجي (به جز ديوار‌هاي غير سازه‌اي جدا كننده) به طور هم زمان قالب‌بندي و بتن‌ريزي مي‌شوند. در اين روش، بر خلاف روش‌هاي تونلي، قالب‌بندي ديوار و سقف توسط قطعات تخت كوچك انجام ميشود.
سه روش ديگر قالب صنعتي براي اجراي ساختمان بتن مسلح با ديوار برشي مطرح شده است كه در حقيقت، گونه‌هاي ديگر روش‌هاي دستيابي به سيستم يكپارچه ديوار و سقف بتني هستند. در هر سه نوع آن‌ها، تمامي ديوارها، به وسيله قالب‌هاي تخت، قالب‌بندي مي‌شوند و بتن‌ريزي ديوارها به صورت يكپارچه و هم زمان انجام ميشود. پس از عمل‌آوري اوليه بتن ديوار، سقف با روش‌هاي مختلفي اجرا ميشود كه در ادامه توضيح داده شده است.
1. روش ميز پرنده
در روشي كه به ميز پرنده نام‌گذاري شده است، قالب‌هاي بزرگي به صورت ميز، با پايه‌هاي مستقر روي چرخ يا غلتك، كل سقف يك فضا را مي‌پوشانند و روي آن‌ها آرماتوربندي سقف انجام و سپس بتن‌ريزي ميشود. بعضي از انواع اين روش‌ها شباهت زيادي به روش تونلي متعارف دارد، و به گونه‌اي طراحي شده است كه امكان بتن‌ريزي هم زمان ديوار و سقف فراهم آيد.
در اين روش نيز ديوار‌هاي نماي اصلي پس از اجراي ديوار‌هاي سازه‌اي و سقف، با مصالح گوناگوني قابل اجراست.
2. روش تونلي با سقف قالب سرخود نيمه پيش ساخته
در يك روش ديگر، پيش‌دال خرپايي يا ساده، يا دال‌هاي نواري بتني بر روي لبه‌هاي ديوار‌هاي جانبي فضا‌ها قرار مي‌گيرد. در صورت استفاده از پيش‌دال، پيش از بتن‌ريزي، آرماتور‌هاي فوقاني پيش‌دال جاگذاري ميشود و اتصال ميل‌گرد‌هاي سقف و ديوار نيز در همين مرحله انجام ميشود. سپس بتن‌ريزي قسمت فوقاني پيش‌دال و محل‌هاي اتصال پيش‌دال يا دال پيش ساخته با سقف انجام ميشود.
در اين روش اجرا، ديوار‌هاي خارجي معمولاً هم زمان با ساير ديوارها قالب‌بندي و بتن‌ريزي مي‌شوند. ديوار‌هاي نما نيز معمولاً بتني و با اجراي درجا هستند. اين امر باعث ميشود امكان خروج قطعات قالب از ساختمان با پيچيدگي بيشتري انجام شود. كوچك بودن قطعات هم به همين دليل است، و امكان خروج قطعات از بازشدگي (محل در‌ها و پنجره‌ها) را فراهم مي‌سازد.
مزيت روش‌هاي تونلي افزايش سرعت اجرا به دليل كاهش زمان لازم براي قالب‌بندي و قالب‌برداري است. از طرف ديگر، بر خلاف سيستم بتني درجا با قالب‌هاي يكپارچه ديواري و سقفي، در اين سيستم تنها ديوار‌هاي اصلي سازه‌اي ساختمان به صورت بتن درجا اجرا ميشود و ساير ديوارها و تيغه‌ها با يك فاصله زماني اندك، در اكثر موارد با قطعات يا صفحات گچي ساخته ميشود.
در صورت اجراي نامناسب يا اتصال ناكافي عناصر غير‌سازه‌اي مانند ديوار‌هاي جداكننده، پله‌ها و پانل‌هاي نما، پايداري آن‌ها به هنگام وقوع زلزله تهديد ميشود و عليرغم پايداري سازه اصلي ساختمان، ناپايداري اين عناصر مي‌تواند عملكرد و كارايي ساختمان را دچار اشكال كند.
در پايان، به عنوان نتيجه‌گيري و جمع‌بندي، مي‌توان گفت كه سيستم قالب تونلي از روش‌هاي اقتصادي انبوه‌سازي است. تعداد طبقات بهينه در اين روش، بين 8 تا 10 طبقه است. در اين روش، هزينه‌ها در مقايسه با روش‌هاي رايج بتني و فلزي به طور محسوسي كمتر است. طبق برآورد‌هاي انجام شده توسط انبوه‌سازان مطرح، هزينه‌هاي تا اتمام اسكلت، ديوارها و اندود‌هاي داخلي، نسبت به روش‌هاي رايج اسكلت بتني و فلزي به ترتيب 19 و 38 درصد، كمتر است. نقطه ضعف اصلي اين روش عدم امكان جوابگويي به انتظارات عملكردي پاركينگ‌هاست. در عمل، لازم است براي پاركينگ فضايي مجزا در نظر گرفته شود. در اكثر موارد، لازم است ساختماني مستقل و جداگانه پيش‌بيني شود. از طرف ديگر، شيب زمين پروژه نيز بايد بسيار كم ( حداكثر 5 درصد ) باشد.
اين سيستم صرفاً براي طرح‌هاي انبوه‌سازي مطرح است و در پروژه‌هاي كوچك، قابليت توجيه ندارد.